Feudalizm – definicja i przykłady

Feudalizm – system, który sprawił, że średniowieczna Europa wyglądała jak idealnie zaplanowana gra, tylko że w tej grze brały udział tylko osoby, które miały ziemię, a reszta – cóż, reszta była zapisana do „wyrobników”, którzy mieli nie narzekać. Więc jeśli myślisz, że w średniowieczu było „idealnie”, to może powinieneś porozmawiać z chłopami, którzy spędzali całe dnie na polu, licząc, że może, kiedyś, ich życie nie będzie tylko poleganiem na łaskach pana. Ziemia była jak złota karta kredytowa – kto ją miał, ten miał władzę, a reszta? No cóż, dostawała parę chlebów i dziesięcinę do zapłacenia. Feudalizm idealny? Jasne, idealny, jeśli jesteś jednym z tych, którzy rozdają ziemię, a nie tymi, którzy na niej pracują.

Co to jest feudalizm? Definicja i charakterystyka

Feudalizm definicja

Feudalizm to system, który opierał się na tej samej zasadzie co dobre relacje „przyjacielskie”: „ty pracujesz, ja korzystam”. Tylko że zamiast kolacji w miłym gronie, to ty robisz całą robotę, a twój „przyjaciel” zbiera wszystkie owoce Twojej pracy. Ziemia była głównym towarem. Kto miał ziemię, ten miał wszystko – władzę, pieniądze, a także wystarczająco dużo miejsca, by zbudować sobie zamek, gdzie mógł się relaksować po całym dniu rozdzielania przywilejów. A ty? No cóż, ty tylko orałeś pole w nadziei, że może zostanie ci trochę na chleb. Tak działał feudalizm: bez ziemi – zapomnij o władzy, przywilejach i w ogóle o jakiejkolwiek przyjemności w życiu.

Więcej informacji na temat pozostałości po systemie feudalnym można znaleźć tutaj: Dlaczego folwark był (i jest) słabym biznesem

Cechy feudalizmu

Feudalizm miał kilka „niezwykle” charakterystycznych cech, które sprawiały, że wcale nie było tak cudownie, jak to wygląda na papierze. Oto one:

1. Zależności wasalne: Feudalizm przypominał trochę mafię. „Ty mi służysz, a ja ci obiecuję ochronę, ale tylko pod warunkiem, że będziesz robił, to co ci mówię. A jak się zbuntujesz… cóż, to może się nie skończyć dobrze.” Prawdziwe przyjacielskie relacje.
2. Ziemia jako symbol władzy: Oczywiście, nic tak nie wyraża władzy jak kawałek ziemi. A co, jeśli jej nie masz? No cóż, witaj w grupie „zapomnianych”. Nie możesz rządzić, jeśli nie masz ziemi – po co ci władza, skoro nie masz nic, czym możesz ją okazać?
3. Hierarchia: Feudalizm to była piramida – im wyżej, tym więcej możesz sobie pozwolić. Ale co się dzieje, gdy próbujesz wspiąć się wyżej? No cóż, od razu ci przypomną, gdzie masz swoje miejsce, bo przecież nie chcesz przypadkiem zniszczyć tak doskonale ułożonego systemu. To jak w korporacji, tylko bez możliwości awansu i z minimalną pensją. Ale nie martw się, przynajmniej masz pracę!

System feudalny w średniowieczu

Feudalizm w średniowieczu to była gra, w której nie miałeś żadnych nagród, tylko ciągłą pracę i obowiązki. Król na szczycie formalnie miał wszystko, ale właściwie był tak samo zaangażowany w zarządzanie ziemią jak rycerz w samodzielne gotowanie obiadu. Poniżej był cały ten śmieszny teatr – lordowie, baronowie, rycerze – którzy dzielili się ziemią, jakby to była ich własna kolekcja cennych kart. System feudalny „dbał” o „stabilność”, ale tylko wtedy, gdy naprawdę zależało to od tego, kto właśnie miał miecz w ręku.

Zachęcam również do zapoznania się ze wpisem: Pańszczyzna albo śmierć!

Grupy społeczne w feudalizmie

Feudalizm był prawdziwym festiwalem hierarchii społecznej, gdzie każda grupa miała swoje miejsce w wielkiej układance zależności, przywilejów i obowiązków. Feudalizm to był taki festiwal hierarchii, gdzie każdy musiał wiedzieć, gdzie ma swoje miejsce. A jak nie wiedział, to szybko go nauczono. Oto, kto grał swoje role, w tej średniowiecznej wersji „rozgrzewki przed wielką grą o tron”:

• Król: Król był tym, który teoretycznie miał wszystko – ziemię, władzę, przywileje. Ale tak naprawdę, to najczęściej spędzał czas na rozgrywkach politycznych i zawieraniu sojuszy, bo przecież co to za zabawa, jak musisz zarządzać całym krajem? Ktoś musi rozdawać ziemię, a kto inny już zadba o resztę.
• Szlachta: Oto prawdziwi bohaterowie średniowiecza. Szlachta miała ziemię, przywileje i zamki. Jeśli ktoś miał ziemię, miał wszystko. Więc wyobraź sobie, jak świetnie musieli się bawić, gdy cały system działał na ich korzyść. Oczywiście, wymagało to od nich trochę „wspierania” monarchy w wojnach, ale przecież to była mała cena za ogromne włości.
• Rycerze: Średniowieczni „ochroniarze”. Walczyli w imieniu swoich seniorów, ale w rzeczywistości mieli ziemię, konia i zbroję, a ich zadaniem było głównie „nie rzucanie się w oczy”. W zamian dostawali ziemię – chociaż nie taką wielką jak baronowie. Ale przynajmniej mogli poczuć się ważni.
• Duchowieństwo: Kościół maczał ręce we wszystkim – nie tylko nadzorował dusze, ale miał ziemię większą niż niejeden król. Biskupi i opaci żyli w prawdziwym luksusie, bo zbierali podatki, a dodatkowo mieli więcej ziemi, niż można by pomyśleć. Tak, to ci, którzy mieli władzę i świetnie się bawili, zabierając ziemię, której nawet nie musieli orać.
• Chłopi: Chłopi byli podstawą, która trzymała system przy życiu, mimo to mało się liczyli. Pracowali na cudzej ziemi, oddając część plonów, i nie oczekiwali za to żadnych podziękowań. Więc jeśli myślisz, że chłopi mieli łatwo, to muszę cię rozczarować – ciężka praca, niemałe podatki i zero przywilejów. Pańszczyzna trwała aż do XIX wieku. Tak, to nie był dobry czas dla tych, którzy mieli tylko prawo do pracy, a nie do decydowania o czymkolwiek.

Mieszczanie i rzemieślnicy: Mieszczanie żyli poza systemem feudalnym, ale nie do końca się z niego wyłamali. Chociaż mieli swoje miasto i swoje życie, to i tak byli zależni od tego samego systemu – zarabiali na handlu, ale i tak musieli podporządkować się zasadom feudalnej hierarchii.

Feudalizm w Polsce

W Polsce feudalizm rozwijał się nieco inaczej niż na Zachodzie, ale ogólne zasady były takie same – szlachta zdobywała jeszcze większe przywileje, a chłopi… cóż, dalej musieli orać i czekać na lepsze dni. Pańszczyzna trwała u nas wyjątkowo długo, bo przecież szlachta nie miała zamiaru zrezygnować z darmowej siły roboczej. Polska szlachta zakochała się w swoim statusie i przywilejach, a reszta społeczeństwa mogła co najwyżej marzyć o jakiejkolwiek zmianie. Feudalizm w Polsce trwał aż do rozbiorów, a system ten miał ogromny wpływ na przyszły rozwój kraju – chociaż raczej w sposób, który nie zadowalał nikogo poza szlachtą.